Na teritoriji Nišavskog okruga posete službama za zdravstvenu zaštitu žena, prema poslednjim podacima istraživanja Instituta za javno zdravlje iz 2015, najčešće su bile zbog poremećaja menstrualnog ciklusa (22,0%), radi pregleda i ispitivanja (21,9%) i drugih zapaljenja ženskih karličnih organa (11,4%), zatim cistitisa (8,1%) i pregleda u vezi sa kontracepcijom (7,1%). Navedene dijagnoze čine dve trećine (70,6%) registrovanih oboljenja i stanja u službi zdravstvene zaštite žena na teritoriji okruga.
Načelnik službe za zdravstvenu zaštitu žena Doma zdravlja Niš dr Dušan Simić navodi da postoje pozitivni pomaci u preventivi koja se tiče reproduktivnog zdravlja žena u odnosu na ranije periode:
“Primer za to ja prevencija za rano otkrivanje raka grlića materice u okviru Nacionalnog skrining programa. Naime, u poslednje tri godine od kada vodim odeljenje za zdravstvenu zaštitu žena, rekonstrukcijom samog prostora, promenom načina rada, uz veliko razumevanje manadžmenta, izvršili smo preko 15000 PAPA pregleda, što je skoro za 100% više nego u periodu pre rekonstrukcije,” objašnjava.
On navodi i da je, pored Novog Sada, Dom Zdravlja Niš uradio najviše PAPA testova, kao i da je jedina ustanova primarne zdravstvene zaštite koja ima organizovanu superviziju, odnosno drugo čitanje. Ipak Simić dodaje:
“Na žalost iako pomak postoji, procentualno, odziv žena je još uvek mali – oko 60% žena iz Nišavskog okruga.” Poređenja radi, najveći odziv ima Kraljevo sa oko 97%.
Na nivou Srbije obrazovanje, ali i materijalni status žena, u korelaciji su sa preventivnom zdravstvenom zaštitom. Na mamografskom pregledu u poslednje tri godine od godine sprovođenja Istraživanja zdravlja stanovništva Republike Srbije (2013) bilo je 30.6% žena starosti između 50 i 69 godina, dok je u istom vremenskom periodu 57.1% žena starosti od 25 do 69 godina uradilo Papanikolau test. Najmanje žena koje su u poslednje tri godine obavile mamografski pregled su među najsiromašnijima (19.8%), najniže obrazovanima (22.8%) i među stanovnicama ruralnih naselja (25.2%). Kada je reč o Papanikolau testu, u poslednje tri godine uradilo ga je procentualno najviše žena starosti između 25 i 69 godina iz najbogatijeg sloja (75.9%), visokoobrazovanih žena (74%), stanovnica Beograda (72.5%) i stanovnica urbanih naselja (62.3%). Takođe, deo odraslih žena koje imaju sopstvenog ginekologa najmanji je među ženama iz najsiromašnijeg sloja stanovništva (40%), a najveći među ženama iz najbogatijeg sloja (78.8%).
Seksualnost i dalje tabu, posledice velike
Mlade žene starosti od 20 do 24 godine ređe koriste bilo koji metod kontracepcije od žena starijih starosnih grupa, podatak je istraživanja Zavoda za statistiku, a istraživanje Centra za promociju zdravlja iz 2012. godine koje je obuhvatilo učenike srednjih škola u Nišu uzrasta 17-18 godina, pokazuje da je u proseku svaki drugi učenik tog uzrasta imao seksualni odnos.
Dr Simić, koji je i član radne grupe za pisanje Nacionalnih smernica za kontracepciju i planiranje porodice, navodi da je seksualno obrazovanje izuzetno važno, ali da je uzrast u kojem treba podučavati decu predmet polemika.
“Sve zemlje zapadne Evrope koje su uvele seksualno obrazovanje u osnovne škole, kroz dugi niz godina pokazale su da rano upoznavanje sa reproduktivnim zdravljem nije dovelo do povećanja seksualne aktivnosti među mladima, no čak suprotno. Ne samo da je odložilo seksualnu aktivnost, već ju je učinilo takvom da je nosila manje rizika za seksualno prenosive bolesti i neželjene trudnoće.”
Kao rezultat sistemskog obrazovanja i plasiranje interkurikularnih sadržaja Holandija ima najmanji broj neželjenih trudnoća i najmanji broj pobačaja. U Skandinavskim zemljama u kojima seksualno obrazovanje postoji od 1952. godine učinkoviti su punktovi gde mladi mogu da dobiju savete u vezi sa reproduktivnim zdravljem i seksualnošću. Osim toga, postoje i Youth Friendly klinike gde mladi mogu, bez zdravstvene knjižice i bez zakazivanja, da se pregledaju ili informišu.
Sa druge strane, reproduktivno zdravlje i seksualnost i dalje su u određenoj meri tabu tema u Srbiji. Dr Simić ističe da su posledice toga izuzetno visok broj maloletničkih trudnoća sa posledičnim prekidima istih:
“To dugoročno utiče na reproduktivno zdravlje, te uz seksualno prenosive bolesti od najranijeg doba adolescencije, svakako povećava broj parova sa posledičnim infertilitetom.”
Nišavski okrug je niskonatalitetno područje, tačnije poslednjih sedam godina, prema rezultatima istraživanja Instituta za javno zdravlje, opšta stopa fertilitata se kreće izmedju 38 i 40 promila.
O seksualnosti i seksualnom zdravlju deca i mladi treba da uče sistematski – kroz obrazovni sistem, ali i kroz razna savetovališta, uz pomoć mobilnih timova na terenu, u malim grupama, posredstvom mobilnih aplikacija ili blogova, zaključak je Gradskog foruma „Zdravstveno vaspitanje dece i mladih u oblasti seksualnosti i seksualnog zdravlja“.
93% ispitanica sa juga Srbije mišljenja je da je neophodno povećati informisanost o zdravlju žena za boljitak čitave zajednice, dok to smatra i 87% muškaraca, pokazuju rezultati istraživanja Media i reform centra Niš.
41% ispitanica sa juga Srbije smatra da žene ne učestvuju dovoljno u kreiranju i donošenju odluka u zdravstvenoj politici.
Sistemskim promenama sa duguoročnim pozitivnim efektima u oblasti ženskog zdravlja značajno bi doprinelo veće učešće žena u procesima odlučivanja, odnosno donošenju odluka, bolja informisanost o ženskom zdravlju i važnosti čestih preventivnih pregleda, kao i detabuisanje ženske seksualnosti.
Medijski sadržaj „Zdrava politika ženskog zdravlja“?“ deo je projekta “Glasno i jasno o (ne)ravnopravnosti polova”, podržanog od strane grada Niša u okviru Konkursa za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja od javnog interesa u 2017. godini.
