Mahalakoro djivdipa ko Nishi na sine sa dji kaj na ale o Khoraja. Ko odova vakti I foro sine ulavdo ko 40 mahale, taro kola shtar sine rromane: Beograd mahala, Rabadži mahala, Stambol kapija mahala thaj Chair mahala, kola tane ki periferija taro foro. Dji avdive taro akala shtar odikerdili e Beograd mahala, dji kaj okola trin mahale ule urbanizuime ko centro taro foro. Ko mashkaro vakti ule duj neve rromane mahala – Cherge mahala numa sar po pendjarutne Stochni trg thaj beshipasko than Crvena Zvezda.
Beograd mahala, sar em purano than kote djivdinena o rroma, sikavi kaj isi shukar komshiluko mashkaro Srbija thaj Rroma taro Khorajengo vakti dji avdive phenol Osman Balich, sherutno taro YUROM centar. “Ko svako kher dhanolajpe srbikane thaj rromane, Srbija thaj Rroma sine kumija thaj sar phralja djivdinenaj. Odova sine em zoralo beshipasko than, soske sine tumen em baro gendo taro jugoslavijake shampionija ko boksi”.
Sar phenol Nenad Jashich ki pustik „Stari niški Romi“ Rabadji mahala sine palal e Hakajekso thaj Ekonomijako fakulteti, pashe uzro angluno Arnaut –pazari thaj Trgo Pavle Stojkovich ki akaja mahala ko 1930. bersh sine 36 khera. Chair mahala sine pashe uzaro avdivesutne duj droma Dushanova thaj Vojvode Mishicha, a okova so aćhilo tari akaja mahala akana da ko drom Generali Chajnjejeva, palal bare khera premalo parko Chair. Stambol kapija mahala sine mashkaro Manishengo teatri, Kher e askejrengo thaj Dushanosko bazari. Sar gele peske o Khoraja ko em dur thana taro Nishi aćhona te djivdinen Rroma.
“E Khorajencar avenaj rromane amalipa. Kana lilje o Nishi numa dajek aver foro, on e rromen ikerenaj ki periferija, ulavde. Odothare ovenaj mahale, premalo odova sar phenolaj odova thagarutnipa. Žhivolape puchipa soske o Khoraja lenaj peja i Rromen, kana o Rroma naje manusha kola marenape? Bistrolape kaj aon ale tari jek civilizacija koja ko okova vakti sine em razvimi taro civilizacije ko drom premalo Balkani, Evropa. Sine tane shukar zanatlije thaj odoleske e Khorajenge valjanenaj. Okova so amen djanaja kaj o Rroma sine shukar kovachija”, phenol o sociologo thaj romologo Dragoljub B. Djordjevich.
Ko agor taro 19. thaj sataro taro 20. veko startuindja te ovol nevi mahala ko Nishu – Cherge mahala. Oj sine pashe uzaro anglutno Stochno trg numa pazari kaj bikinenajpe hajvanija, so sine sebepi te dji avdive akaja mahala aćhol telo anav Stochni trg. Palal o bare panja kola sine 1948. bersheste but mahale nashavdile, a ule nesave neve sar soj beshipasko than Crvena Zvezda.
“Beshipasko than Crvena Zvezda uli asjahar so o Rroma kerenaj em phare bucha ki ciglana, thaj e ciglana ko jek vakti andja ohenipa te nekobor khera dol e rromane familijenge ko barake. Avdive, odothe isi tumen dji ko 500 manusha kola odothe beshena”, phenol Osman Balich, sherutno taro YUROM centar taro Nish.
Manusha kola djivdinena ki Crvena Zvezda thaj Stochni trg avdive djivdinena but phare. Ki Crvena Zvezda bershenvar isiolen problem e strujaja, naje shukar infrastruktura, a ko akala mahale po but manusha djivdinena ko chororipa. Akala duj besjipaske thana ineresinena e Guverna tari Srbija, forutno zor numa mashkarmanushenge amalipa. Ko starto taro 2018. bersh phendjape kaj ka kerenape 50 khera basho rromane famililje ko drom Ivana Milutinovicha, uzaro beshipasko than Stochni trg thaj khera basho 110 rromane familije taro beshipasko than Crvena Zvezda kola ka oven finansirime taro evropake fondija.
Numa, ko oblast taro beshipa isi najek gndipa ko rromano amalipa numa em mashkaro rromane intelektualcija. Nesave tane basho odova te valjanol te djivdinena ko mahale, a okola kola po but ko rromano amalipa phenena kaj na valjanol te aćhaven pe manusha numa familije kola mangena te ikljoven avrijal o mahale.
“Man iznenadinena nesave Rroma taro Nish kola ko chekat te aćhon o mahale thaj ten a ikljovol pe taro olende. Me na gndinav adjahar. Odoja getoizacija na djala ko shukar. Me sijum basho odova te avolpe dji e integracija, bizi integracija naje djaipa anglal basho sa etnos, numa te odova na avol ko agor ki asimilacija. Svako Rrom, ako djivdini taro bijandipa ki mahala, ko gav numa ko foro, khoni nashti phenol te kerol mimikrija, te phenol kaj taro Rrom numa Ashkalija numa Egipchani. Geto thaj mahala, ki definicija, aćhavena bilo savi emancipacija, djaipa anglal, ako lafi tari ekonomijaki emancipacija, socijalno ushtiba, numa hakajeski-politikaki sfeta, kulturaki sfera, sikljovipa, te lol than ko kulturako djivdipa, taro sat haj po buderi. Odova nashti ovola ako sijan ko geto”, phenol romolog Dragoljub B. Djordjevich.
Ako but Rroma avdive phare djivdinena, Osman Balich phenol kaj on akate arakhle nishlijen kola isi olen shukar atmosfera. “Tumende isi nekobor komune ki Srbija kaj naje Rroma. Ko odola komune kaj naje Rroma on tane impotentno amalikane atmosphere. Kaj naje Rroma, dikhen so keren. Odothe o Rroma dikhle kaj isi daraki buti numa sine olen ćhilale bucha thaj mukle odola forija, odola komune thaj na irandjepe”, vakerela o Balich.
*tekst preveo: Turkijan Redžepi
***Media thaj reform centar Nish ko avutno vakti ka sikavi serija taro tekstija thaj video tari kultura, tradicija, ćhib, religija, thaj neve kulturake praksencar taro Rroma ko Nish thaj pashe thaj po dur taro Nish. Media thaj reform centar Nish o tekstija ka objavini pi srbikani thaj rromani ćhib, sar kotor taro projekti “Rromanipe – Kultura, tradicija, ćhib thaj religija e rromengi” podikerdo taro MInistreumi tari kultura thaj informishiba tari Republika Srbija ko Konkursi basho sufinansiriba taro informishiba ko ćhibja taro nacionake minoritetija ko 2018. bersh.